Những người nông dân Việt Nam ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kép chưa có tiền lệ từ hạn hán, xâm nhập mặn và đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, với sự chuẩn bị tốt và quan hệ hợp tác bền chặt có thể tạo nên những điều kỳ diệu trong một nền kinh tế đang lâm vào khủng hoảng.

Sự chuẩn bị và đối phó

Chuẩn bị kỹ lưỡng

Theo tổ chức Oxfam Vietnam: “Hạn hán và xâm nhập mặn những năm 2015 – 2016 đã để lại một bài học đắt giá. Vì vậy, để giảm thiểu thiệt hại do biến đổi khí hậu và thời tiết khắc nghiệt, dự án Tăng cường Bình đẳng giới và Đầu tư kinh doanh Nông nghiệp có Trách nhiệm ở Đông Nam Á (GRAISEA) tập trung rất nhiều vào xây dựng khả năng chống chịu và phục hồi cho các hộ sản xuất nhỏ. Tuân theo các tiêu chuẩn và thực hành sản xuất bền vững (như SRP, ASC, và tiêu chuẩn Hữu cơ), người nông dân được đào tạo để sử dụng ít nguyên liệu đầu vào hơn nhưng đem lại lợi nhuận cao hơn. Giảm bớt sự lệ thuộc vào nguyên liệu giúp tăng sức chống chịu dài hạn của nông dân trước tình trạng biến đổi khí hậu. Nông dân cũng được làm quen và thích nghi với các điều kiện canh tác khắc nghiệt như khan hiếm nước và tài nguyên.

Một trong những can thiệp chính của GRAISEA là tiến hành lập kế hoạch Đánh giá rủi ro và tính dễ bị tổn thương cùng hợp tác xã và doanh nghiệp. Hoạt động này không chỉ nâng cao nhận thức cho họ về những biến động của khí hậu, mà còn giúp những hộ sản xuất nhỏ xây dựng các kịch bản rủi ro và kế hoạch ứng phó. Cụ thể, nông dân sẽ lấy đợt hạn hán lịch sử năm 2015 – 2016 làm mốc để xác định những thửa ruộng và vuông tôm có khả năng bị ảnh hưởng, từ đó điều chỉnh việc gieo trồng và thả tôm. Năm 2020, người nuôi tôm ở Cà Mau chỉ thả 38% lượng tôm giống so với năm ngoái. Tiết chế nguyên liệu đầu vào, giảm thiểu hết mức rủi ro và hạn chế tối đa thiệt hại.

Ảnh: Duy Khương / Oxfam tại Việt Nam

Người nuôi tôm thâm canh cũng chuyển đổi một số ao nuôi của mình sang hình thức quảng canh tạm thời. Mặc dù doanh thu chỉ bằng 30% so với một mùa thâm canh bội thu, các ao nuôi quảng canh không cần đầu tư nhiều mà vẫn tạo ra nguồn thu cho người nông dân, khi chẳng may những ao nuôi thâm canh gặp rủi ro.”

Lợi thế quy mô nhỏ

Những người nông dân ĐBSCL đã đa dạng hóa nguồn thu nhập của mình khi các vụ thu hoạch tôm không đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu bằng cách kinh doanh tôm khô hoặc bánh phồng tôm. Thậm chí ngay cả khi thị trường ổn định, họ vẫn đầu tư nuôi thả thêm cua để đề phòng. 

Các hộ sản xuất quy mô nhỏ đã nhận được sự giúp đỡ từ GRAISEA trong tư vấn và hỗ trợ những thực hiện các sáng kiến kinh doanh nhằm đa dạng hóa sinh kế và bán thêm các mặt hàng giá trị gia tăng, và theo lời họ: “Chúng tôi đặc biệt ủng hộ các sáng kiến do phụ nữ lãnh đạo, vừa nâng cao vai trò của họ trong gia đình và cộng đồng, vừa là cơ hội để họ trang trải thu nhập cho gia đình”.

Ảnh: Duy Khương / Oxfam tại Việt Nam

Các mô hình kinh doanh quy mô nhỏ nơi đây thường bị xem là yếu thế so với những doanh nghiệp khổng lồ nhưng chính sự nhỏ bé đó đã cho phép sự thay đổi và thích nghi một cách nhanh chóng trước những đột biến trên thị trường

Hợp tác

Mặc dù linh hoạt là công cụ sinh tồn trong một nền kinh tế liên tục xoay chuyển, sự hợp tác mới chính là tác nhân quan trọng nhất trong việc giữ vững sự phát triển. GRAISEA đã liên kết và hợp tác các khu vực tư nhân để tạo nên một mạng lưới tương trợ cho các hộ sản xuất quy mô nhỏ trong thời kỳ khó khăn, khủng hoảng như cho vay nguyên liệu đầu vào hoặc thu và dự trữ sản phẩm.

Không chỉ thế, các Hợp tác xã và doanh nghiệp đối tác đã thành lập quỹ dự phòng rủi ro nhằm hỗ trợ những hộ sản xuất nhỏ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do khủng hoảng trước sự ủng hộ của GRAISEA.

Kết quả

Trước tình hình dịch COVID-19 có chuyển biến tích cực tại Việt Nam, những dấu hiệu tích cực cũng đã đến với những người nông dân Việt Nam nói chung và ĐBSCL nói riêng. Những hộ sản xuất quy mô nhỏ dưới sự hỗ trợ của GRAISEA giờ đã vượt qua giai đoạn khó khăn và đang tái thiết hoạt động.

*Tất cả hình ảnh được dùng trong bài viết thuộc đều về Oxfam Vietnam*

Nguồn chính thức: https://vietnam.oxfam.org/latest/stories/n%C3%B4ng-d%C3%A2n-%C4%91bscl-%C4%91%C3%A3-v%C6%B0%E1%BB%A3t-qua-kh%E1%BB%A7ng-ho%E1%BA%A3ng-k%C3%A9p-nh%C6%B0-th%E1%BA%BF-n%C3%A0o